Ясауи жолы: Қазақстандағы дәстүрлі сопылықтың діни-философиялық, әдеби және лингвистикалық мұрасын кешенді зерттеу
Аннотация
Ислам дінінің қазақ даласына таралуын зерттеу, Ясауи шығармаларындағы діни құндылықтар мен мәдени дәстүрлердің өзара үйлесімділігін анықтау, Ясауи ілімінің Алтын Орданың мемлекеттік құрылымындағы рөлін ашу, Ұлы Жібек жолындағы ежелгі қалалардың рухани және әлеуметтік-мәдени байланыстарын орнату, жыраулар шығармашылығындағы танымдық, идеялық-көркемдік, тақырыптық, тілдік және стилистикалық үйлесімді қалыптастырудағы Ясауи ілімінің қазақ діни-рухани бірегейлігіндегі көрінісін кешенді зерттеу.
Исследование внедрения исламской религии в казахской степи, определение учений Ясави о взаимной гармонии религиозных ценностей и культурных традиций, раскрытие роли учения Ясави в государственном устройстве Золотой Орды, установлении духовных и социо-культурных связей древних городов Великого Шелкового пути, проведение комплексного исследования познавательной, идейно-художественной, тематической, языковой и стилистической гармонии в творчестве жырау и выражения учения Ясави в казахской идентичности.
кешенді, деректанулық, лингвистикалық, мәтінтанулық, салыстырмалы, тарихи, философиялық, мәдениеттанулық және әлеуметтанулық талдау.
кешенді, деректанулық, лингвистикалық, мәтінтанулық, салыстырмалы, тарихи, философиялық, мәдениеттанулық және әлеуметтанулық талдау.
Зерттеулерді жүргізудің негізгі тәсілдері:
Зерттеу нәтижелерінің ықпал ету дәрежесі:
зерттеу нәтижелері Қазақстандағы гуманитарлық ғылымдардың дамуына, сондай-ақ ұлттық бірегейлікті, мәдениетаралық диалогты және әлеуметтік интеграцияны нығайтуға айтарлықтай ықпал етеді.
Зерттеу нәтижелерінің практикалық маңыздылығы:
Зерттеу нәтижелері білім беру бағдарламаларында, ғылыми-көпшілік материалдарды әзірлеу үшін, сондай-ақ мәдени туризмді дамыту үшін пайдаланылуы мүмкін.
Зерттеулер нәтижесінде шешілетін міндеттердің өзектілігі:
бағдарлама міндеттері Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары үшін өзекті, өйткені олар елдің мәдени мұрасын зерттеуге және насихаттауға бағытталған, бұл «Қазақстан-2050» стратегиясына, Қазақстан Республикасындағы жоғары білім мен ғылымды дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына, сондай-ақ Ұлттық құрылтай отырыстарындағы ҚР Президентінің сөйлеген сөздеріне және Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес келеді.
Бағдарлама бағытталған зерттеу мәселелері
ислам дінінің қазақ даласына таралуының, Ясауидің діни құндылықтар мен мәдени дәстүрлер туралы ілімдерінің, Ясауи ілімінің Алтын Орданың мемлекеттік құрылымындағы, Ұлы Жібек жолындағы ежелгі қалалардың рухани және әлеуметтік-мәдени байланыстарындағы рөлінің, сондай-ақ жыраулар шығармашылығындағы танымдық, идеялық-көркемдік, тақырыптық, тілдік және стилистикалық үйлесімнің және Ясауи ілімінің қазақ бірегейлігіндегі көрінісінің жеткіліксіз зерттелуі.
Ясауи ілімінің негізгі идеялары
- Ислам руханияты мен түркі мәдениетінің үйлесімді ұштасуы: Ясауи сопылықты, шариғатты және халықтық этиканы біріктіріп, түркі халықтарына түсінікті әрі жақын рухани ілім қалыптастырды.
- Адамсүйгіштік пен төзімділік: Ясауи өз «хикметтерінде» (өсиет-насихаттарында) адамды сүюге, бейбітшілік орнатуға және басқа ұлттар мен діндерге деген жеккөрушіліктен бас тартуға шақырды.
- Рухани кемелдену: Ясауи ілімі Құдайға сіңіп кету (пана) күйіне жету мақсатында Құдайды мистикалық тану жолын (тариқат) егжей-тегжейлі сипаттап, оны шариғат, тариқат, мағрипат және хақиқат секілді кезеңдерге бөледі.
- Адамсүйгіштік пен төзімділік: Ясауи өз «хикметтерінде» (өсиет-насихаттарында) адамды сүюге, бейбітшілік орнатуға және басқа ұлттар мен діндерге деген жеккөрушіліктен бас тартуға шақырды.
- Рухани кемелдену: Ясауи ілімі Құдайға сіңіп кету (пана) күйіне жету мақсатында Құдайды мистикалық тану жолын (тариқат) егжей-тегжейлі сипаттап, оны шариғат, тариқат, мағрипат және хақиқат секілді кезеңдерге бөледі.
Негізгі идеялары:
Ахмет Ясауи ілімінің негізгі идеялары сопылықты түркілік дүниетаныммен ұштастыру, «Диуани-хикмет» поэтикалық жинағы арқылы адамгершілікті, төзімділік пен бейбітшілікті насихаттау, сондай-ақ шариғат пен мистикалық тәжірибеге негізделген рухани өзін-өзі жетілдіру жолын (тариқат) баяндау болып табылады. Оның ілімі сопылықтың түркі тармағының негізіне айналып, түркі халықтары арасында исламның таралуына ықпал етті.
